DIABETI MELLITUS

Crregullimi metabolik i lidhur me DM shkakton ndryshime sekondare patofiziologjike multiple në sisteme organore.

DM është shkaku kryesor i:

• sëmundjes terminale renale (ESRD-end state renal disease).
• amputimit jo traumatik të ekstremiteteve inferiore.
• verbimit.
• patologjive kardiovaskulare.

Klasifikimi

Në bazë të procesit patognomotik që con në hiperglicemi, diabeti mellitus ndahet në dy forma kryesore, tipi 1 dhe tipi 2.

DM-tipi I dhe DM-tipi II paraprihen nga një fazë disekulibrimi të glukozës ndërkohë që procesi patologjik përparon. DM-tipi I është pasojë e një deficiti komplet/afër totales së insulinës.

DM-tipi II është një grup heterogjen crregullimesh që karakterizohen nga shkallë variable të rezistencës së insulinës, sekretim i dëmtuar i insulinës dhe rritje e prodhimit të glukozës. Ky tip karakterizohet nga një periudhë me homeostazë jonormale të glukozës që klasifikohet si:

• IFG (impaired fasting glucose) crregullim i glukozës gjatë urisë
• IGT (impaired glucose tolerance) tolerancë e dëmtuar e glukozës

Terminologjia DM insulinovartës (tipi I) dhe DM jo insulinovartës (tipi II) nuk preferohen të përdoren më pasi dhe DMT-II eventualisht mund të kerkojë trajtim me insulinë për kontrollin e hiperglicemisë.

Diabeti mellitus tipi I

Diabeti mellitus tipi I është rezultat i ndërveprimeve gjenetike, mjedisore dhe imunologjike që cojnë në shkatërrim të qelizave beta të pankreasit dhe në deficit insulinik. Mund të zhvillohet në cdo moshë por më shpesh tek pacientët <20 vjec.

Në shumicen e rasteve markeret imune shfaqen pas ngjarjes trigger por perpara se sa diabeti të behet klinikisht i dukshëm. Në këtë fazë dëmtimi qelizor ka filluar dhe progresivisht me të kemi ulje të insulinës por pacienti ka një tolerancë glukoze ende normale.

Shkatërrimi i qelizave β mund të jetë i shpejtë ose i ngadaltë dhe klinikisht DM shfaqet kur janë shkatërruar 70- 80% e qelizave. Ngjarjet që rrisin kërkesat për insulinë si puberteti ose infeksionet cojnë në kalimin nga intolerancë e glukozës në diabetin e qartë.

Konsideratat gjenetike

Gjenet kryesore që dyshohen se marrin pjesë në zhvillimin e DMT-I ndodhen në regjionin HLA të kromozomit 6. Polimorfizmat e kompleksit HLA janë përgjegjëse për 40-50% të riskut gjenetik për zhvillimin e DMT-I. Regjoni HLA përmban gjene që kodojnë për molekulat e klasës së 2 të MHC të cilat marrin pjesë në prezantimin e antigenit të qelizave T helper. Shumica e individëve me DMT-1 kanë halotipet HLA DR3 dhe HLA DR4. Rreth 40% e fëmijëve me DMT-1 kanë halotipet HLA DQ-A1 dhe HLA DQ-B1 në krahasim me 2% të fëmijëve normalë.

Patofiziologjia

Edhe pse qelizat e tjera të ishujve pankreatikë (alpha cells - glucagon prodhuese, delta cells - somatostatin-prodhuese, or PP cells - prodhuese të polipeptidit pankreatik) janë nga ana funksionale dhe embriologjike të ngjashme me qelizat beta, nuk preken nga procesi autoimun. Infiltrimi i ishujve pankreatik me limfocite quhet insulitis. Pas shkatërrimit total të qelizave beta procesi inflamator ndalon, ishujt bëhen atrofikë dhe shumica e markuesve imunologjikë zhduken.

Faktorët mjedisorë

Këto faktorë mendohet se janë trigerat e procesit autoimun por asnjë nga këto faktorë nuk është lidhur në mënyrë definitive me diabetin. Ndër këta faktorë mund të përmendim viruset coxsackie, rubelola, enterovirusi, disa proteina të ndodhura në qumështin e gjedhve dhe komponime të nitrosuresë.

Diabeti mellitus tipi II

Në bazë të zhvillimit të tipit të 2 rezistenca insulinike dhe anomalitë e sekretimit të insulinës. Shumica e studimeve mbështesin pikëpamjen që rezistenca ndaj insulinës paraprin defektin sekretor të insulinës por diabeti do të zhvillohet atëherë kur sekretimi i insulinës bëhet i papërshtatshëm.

Konsideratat gjenetike

DMT-2 ka një komponent të fortë gjenetik. Tek binjakët identikë konkordanca e DMT-2 shkon 70-90%. Individët me një prind me DMT-2 kanë risk të lartë për zhvillimin e kësaj forme, ky risk shkon deri në 40% tek individët që kanë të dy prindërit me DMT-2. Kjo sëmundje është poligjenike dhe multifaktoriale përderisa përvec faktorëve gjenetikë të dyshuar ndikojnë dhe faktorët mjedisorë si obeziteti, nutricioni dhe aktiviteti fizik. Gjenet që predispozojnë për formimin e DMT-2 nuk janë zbuluar plotësisht.

Patofiziologjia

DMT-2 karakterizohet nga një sekretim i dëmtuar i insulinës, rezistencë insulinike, prodhim i shtuar i glukozës hepatike dhe metabolizim anormal i yndyrnave. Këta pacientë shpesh janë obezë (obezitet visceral ose central). Në stadet e hershme të crregullimit, toleranca ndaj glukozës qëndron pothuajse normale edhe pse është shfaqur rezistenca periferike insulinike. Kjo vjen si pasojë e rritjes së sekretimit të insulinës në mënyrë kompesatore nga qelizat beta të pankreasit. Me kalimin e kohës rritet rezistenca insulinike dhe po kështu sekretimi kompesator i insulinës; por tek disa individë ishujt pankreatikë bëhen të paaftë për të mbajtur këtë gjendje hiperinsulinemike. Në këtë mënyrë zhvillohet IGT (toleranca e demtuar e glukozës që karakterizohet nga rritje e glukozës postprandiale). Një rënie e mëtejshme e sekretimit të insulinës ndërkohë që prodhimi hepatik i glukozës rritet con në shfaqjen e diabetit me hiperglicemi esëll. Si përfundim mund të ndodhë insuficenca totale e qelizave beta.

Preventimi i DMT2

DMT2 paraprihet nga periudha IGT kështu modifikimi i stilit të jetesës ose ndërhyrja farmakologjike parandalon kalimin në DM. Ndryshimet në stilin e jetesës përfshijnë dietën dhe aktivitet fizik të paktën për 30 min/ditë, 5 ditë të javës. Ndër medikamentet e përdorura në këtë fazë mund të përmendim metforminën. Lipidet po ashtu duhen mbajtur në vlera normale, për këtë mund të ndihmojë terapia farmakolog

Komplikacionet akute të DM

Ketoacidoza diabetike (DKA) dhe gjendja hiperglicemike hiperosmolare (HHS) janë komplikacionet akute të diabetit. DKA më perpara konsiderohej si një manifestim vetëm i DMT1 por së fundmi është dalluar që ajo ndodh dhe tek pacientët me DMT2. HHS ndodh kryesisht tek individët me DMT2. Të dyja këto crregullime janë të lidhura me insuficencën absolute ose relative, deplecionin volemik dhe anomalitë acido- bazike.